Kent Turizmi

Dünya Turizm Örgütüne (UNWTO) göre turizm, uluslararası ticarette en önemli rol oynayan
faktörlerden olup, on yıldan fazla süredir dünyada en hızlı büyüme ve çeşitlenmeye devam eden
ekonomik sektörlerden biridir. Birçok gelişmiş ülkede de ana gelir kaynakları arasında yer almaktadır.
Turizmin ülkelerin temel gelir kaynakları içinde yer almaya başlaması da destinasyonlar arasındaki
çeşitlenmenin ve rekabetin artmasına neden olmuştur (UNWTO, 2020). Turizm sektöründe kasaba ve
şehirler gibi kentsel alanlar ziyaretçiler için turizm destinasyonlarıdır ve aktivite kaynakları sunmaktadır
(Cave ve Jolliffe, 2012).

Kentler sadece kültürel ve sosyal gelişimin merkezi değil aynı zamanda kişilerin yaşadığı,
çalıştığı, alışveriş yaptığı ve boş zamanlarında eğlendikleri toplumsal yaşamın süregeldiği alanlardır ve
doğal ya da insan yapımı potansiyellere/kaynaklara sahiptir. Kentlerde birçok turizm çeşidi
gerçekleşebilmektedir. Kent turizmi de bunlardan biridir (European Commission, 2000; Karaman ve
Türkay, 2009). UNWTO, kent turizmini, uygulama/yönetim, üretim, ticaret/servisler gibi tarıma dayalı
olmayan ekonomik temelli kentsel bir alanda gerçekleşen turizm faaliyeti türü olarak tanımlamaktadır
(City-tourism, 2020). 1980'li yılların başından itibaren kent turizmine duyulan ilginin artmasıyla turizm
eğilimleri ve uygulamaları da büyük ölçüde değişmiştir. Bu da sunulan aktivitelerde çeşitlenmeyi
gerektirmektedir. Kent turizminde turistler kısa süreli fakat daha fazla sayıda ziyaret yapmaktadır.
Kültürel ve doğal miras alanları ziyaretçiler için birer cazibe merkezi niteliğindedir. Müzeler, kaleler,
parklar, botanik veya hayvanat bahçeleri ve kent ormanları gibi birçok yeşil alan yerel halk ve turistler
tarafından ziyaret edilmektedir (European Commission, 2000; Cıanga, ve Popescu, 2013). Kent turizmi,
uluslararası ve ulusal ziyaretçilerin yanı sıra yerel halkın da kentsel alanlardaki doğal ve yapay peyzaj
alanlarında yaptığı aktiviteleri kapsamaktadır (Cave ve Jolliffe 2012).

Kent turizminde etkili olan temel unsurlar iki grup altında toplanabilir. Bunlar faaliyet alanları ile
boş zaman etkinlik alanlarıdır. Kültürel alanlar, eğlence tesisleri, sergi ve festivaller faaliyetlere örnek
olarak verilebilir. Anıtlar, parklar, yeşil alanlar gibi fiziksel ve gelenek-görenek gibi sosyo kültürel
özellikleri yansıtan etkinliklerde boş zaman aktiviteleri içinde değerlendirilmektedir. Bununla birlikte
yeme içme, alışveriş ve çarşı pazar imkanlarının sağlanması da gerekmektedir. Ayrıca, erişilebilirlik,
otopark tesisleri, turistik altyapı (danışma büroları, tabelalar, rehberler) gibi duruma göre getirilecek
çözümler de önem taşımaktadır (Jansen-Verbeke, 1986). Godfrey ve Clarke (2000)’e göre kentler,
turistler ve yerel halk için doğal ve kültürel peyzaj alanları ile cazibe merkezlerine sahiptir. Bu alanlar
turizm açısından temel turistik ürünleri oluşturmakta ve turistleri kente çekmektedir. Temel ürünlerin
yanı sıra kentte tamamlayıcı ürünler de bulunmaktadır. Bunlar, temel turistik ürünlerin çekiciliğine
katkıda bulunan oteller, sergi salonları, kafe, restoran gibi mekanlardır. Bu mekanlar çoğunlukla tek
başlarına ziyaretçi çekmezler, kentlerin tercih edilebilirliğini arttıran mekanlardır (Başarangil, 2014).
Kent turizmi, tarihi alanların ziyaretinin ötesinde festival, konser gibi sanatsal etkinliklere,
olimpiyat gibi sportif etkinliklere, eğlence parklarına, dini törenlere, geleneksel etkinliklere katılım
şeklinde de gerçekleşmektedir. Bu etkinlikler kentlere olan ilgiyi ve rekabeti artırmaktadır (Emekli,
2014).

UNWTO, günümüzde yerel ve uluslararası turizm pazarında kent turizminin önemli bir segment
olduğunu belirtmektedir. Araştırmalar dünya çapında kent destinasyonları için turizm talebinin son on
yılda yaklaşık %50 arttığını göstermektedir. Aynı zamanda kent turizmi kamu alanları ile altyapıyı
iyileştirerek kent peyzajının gelişmesini, yerel olanakların, rekreasyonel aktivitelerin yanı sıra,
girişimciliği teşvik etmek, kamu-özel ortaklıkları geliştirmek, diğer servis ve hizmetleri çekmek, yerel
halkta doğal ve kültürel koruma bilincini oluşturmak açısından da itici bir güce sahiptir (City-tourism,
2020). Kent turizmi ekonomik büyümeyi artırıcı potansiyele sahip olmasının yanı sıra bölgenin sosyal
ve mekânsal gelişimini de destekleyici güce sahiptir (Pearce, 2001; Ashworth ve Page, 2011; Grah,
Dimovski, ve Peterlin, 2020).

Kentsel turizm açısından kentlerin sahip olduğu doğal ve insan yapımı kaynaklar önem taşıyıp,
kentin imajını ve karakterini belirlemektedir. Her bir kentin turizm açısından ön plana çıkan bir özelliği
vardır. Örneğin, Toronto, Montreal, Venedik kentleri doğal veya kültürel özellikleri; Paris moda
merkezi; Tokyo ve Moskova metroları, Sydney Opera binası; Hollywood film endüstrisi merkezi; Las
Vegas, Monte Carlo kumar merkezi olduğu için turistikler tarafından tercih edilmektedir. Bunun yanı
sıra birçok kentte sanat, alış-veriş, yeme-içme, eğlence yönleri ile de kent turizmi gerçekleşmektedir
(Karaman ve Türkay, 2009).

Matexas (2007)’a göre, Batı Avrupa'ya yapılan turistik ziyaretlerin %33’ü kent turizmi amaçlı
gerçekleşmektedir. Dünyada Fransa, İtalya, Almanya, İspanya, İngiltere, Avusturya, Amerika Birleşik
Devletleri (ABD), Hollanda, Belçika kent turizminin yaygın olarak yapıldığı ülkelerdir. Kent turizminin
yapıldığı destinasyonların ilk sırasında ise Paris ve Londra yer almaktadır. Bu kentleri Roma, Viyana,
Amsterdam, Venedik, Prag, Münih, Brüksel, Berlin ve New York takip etmektedir (Emekli, 2014). 2016
yılında ise Berlin Avrupa'nın Paris ve Londra'dan sonraki üçüncü en popüler kent turizmi noktası haline
gelmiştir (City-tourism, 2020). Türkiye’de de İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya gibi büyük kentler yoğun
olarak turistler tarafından ziyaret edilmektedir.

Ulusal ve kültürel değerlerin çeşitliliği özellikle büyük kentlerde yer almaktadır (Karaman ve
Türkay, 2009). Dolayısıyla kent turizmi de çoğunlukla metropol ölçeğindeki büyük şehirlerde
gerçekleşmektedir.

2019 yılında Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü 8. Kent Turizmi Küresel Zirvesi’nde kent
turizminin gelişiminde akıllı destinasyonların oluşturulması ve bu Akıllı Destinasyonlar/Kentler ile
şehirlerin daha yaşanabilir, yönetilebilir, sürdürülebilir ve erişilebilir hale getirilerek vatandaşların
yaşamları ve ziyaretçilerin deneyimleri üzerinde olumlu bir etki yaratacak potansiyele sahip olacağını
belirtmiştir. Dolayısıyla günümüzde akıllı destinasyonlar önem kazanmaya başlamıştır (Smart Cities,
Smart Destinations, 2019).

Ulusal boyutta ise turizm sektörünün güçlendirilmesi ve kent turizmine ivme kazandırmak için
Türkiye Turizm Stratejisi’nde “Zengin kültürel ve doğal değerlere sahip kentlerimizin markalaştırılarak,
turistler için bir çekim noktası haline getirilmesi” stratejisi belirlenerek Ankara, İstanbul, İzmir ve
Antalya’da şehir turizmini geliştirmeye yönelik plan ve projelerin yaşama geçirilmesi hedeflenmiştir.
Ayrıca mevcut turizm alanlarında altyapının güçlendirilmesi, turizm sezonunun tüm yıla yayılabilmesi
için eğlence merkezi ve temalı parklar oluşturulması amaçlanmaktadır (Türkiye Turizm Stratejisi,
2007).

BM Ekonomik ve Sosyal İşler Birimi, Nüfus Bölümü tarafından yayınlanan Dünya Nüfus
Beklentileri raporuna göre 2019 yılında dünya nüfusunun 7 milyar 713 milyon olduğu ve bu nüfusun
2050 yılında 9 milyar 735 milyona ulaşmasının beklendiği açıklanmıştır. Dünya nüfusunun günümüzde
%55,7'sinin kentlerde yaşadığı belirtilerek bu oranın 2050 yılında %68,6'a çıkmasının beklendiği
belirtilmiştir (Worldometers, 2020). TÜİK verilerine göre de, Türkiye'nin nüfusu, 2019 yılında 83
milyon 154 bin 997 kişidir. 2050 yılında nüfusun 105 milyona yaklaşacağı ifade edilmiştir. İl ve ilçe
merkezlerinde yaşayanların oranı ise %92,8’dir (TUİK, 2020). Dünya ve Türkiye’deki nüfus verilerine
ve kentte yaşayan kişi sayısına bakıldığında ulusal ve uluslararası boyutta turist hareketlerinin artacağı
ve kent turizmine olan talebin yükseleceği öngörülebilmektedir. Bu taleplerde destinasyonlardaki
rekabetin ve turistik aktivite çeşitlenmesinin daha da artmasına neden olacaktır.

Daha ayrıntılı bilgiye Marka, Kimlik, Turizm ve Bartın Kent Kimliği Çalıştayı kitabımızdan ulaşabilirsiniz.